Sezonluk tarım işçileri, Türkiye’nin dört bir yanında karşı teri dökerek üretime katkı sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta talih ekonomisine mehabetli katkıda bulunan Gün Doğusu ve Güneydoğu Rum kentleri, koca gücüyle dahi üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonraları üçüncü sırada meydan kayran Şanlıurfa’üstelik da kâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, haddinden fazla sayıda eş de evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Kalaba’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin ciharıyek köşesine anbean toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, karpuz, şeker hastalığı pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, gündöndü, domates, elma, üzüm ve fındık üzere ürünlerin hasat veya çapalama işlerini eden işçiler, kurdukları çadırlarda site yaşamı ve teknolojiden ırak daim olmak zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri amacıyla haddinden fazla şiddetli gören ekincilik işçilerinin bu hayat koşullarından çocukları da etkileniyor. Kavurucu sıcak altında günde bazı bazı 12 saat çalışmak zorunda kalan tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonradan kent değiştirerek mevsimine göre ikinci, başkaca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her sene aile ayından itibaren başladıkları yolculukta önceki durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, peşi sıra yerfıstığı hasadı üzere Osmaniye’ye, soğan hasadı üzere Amik Ovası’na, tahıl, pancar, nohut ve patates hasadı için İç Anadolu’ya, domates hasadı için Ege’ye, kayısı hasadı üzere Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı için Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın geçmiş ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan tarım işçilerine, genellikle çocukları de haremlik ediyor. Gittikleri bölgelerde çadır veya konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından çıkan ortak saraka ise “Savsaklamak parası amacıyla” oluyor.

Tarım işçileri, serencam yıllarda Antalya ve Mersin Ağacı’e bile seralarda işlemek amacıyla gidiyor.

“Türkiye’dahi 2 milyona andıran mevsimlik gezici tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Selen Gökçe Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Lehçe Coğrafya Anne Bilgi Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Fakül, AA muhabirine, sezonluk tarım işçiliği ve göç konusunda uzun yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 bilyon kişinin iş gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun sezonluk ekincilik işçisi gücünden karşılandığını belirten Puan, “Türkiye’dahi istihdam edilen tahminî 32 milyon kişiden 5-6 milyonu tarım sektöründe meydan almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise sezonluk gezici ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Benek, mevsimsel turist ekincilik işçilerinin kişi içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani zat yöresinde ama evini ayrılma ederek zamanının nazik tıpkısı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Diğeri ise ailesiyle memleket dışına çıkanlar ki bu oylumlu tıpkı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını zat evleri ve illeri dışında eylemek üzere yola çıkarlar. Yemeden Içmeden tıpkısı yöreye de gitmezler mobil tıpkı yaşam sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya daha sonraları Karadeniz’e fındığa, İç Anadolu’dahi şekerpancarına, Çukurova’de pamuğa, Akdeniz’birlikte narenciyeye, Ege’bile ise üzüme masarif. Yani yılın neredeyse şişman aynı kısmını kişi yaşam alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Sezonluk seyyah ekincilik işçilerinin değme sene okullar kapanmadan tam aile fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini söyleyen Fakül, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilişkin kesin ayrımsız malumat bulunmamaktadır ancak pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’dahi ülke dışına geçmek zorunda küsurat sezonluk tarım işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve müsaade alarak el dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında da ayrımsız azalma oldu, yani erinçsiz olanlar o anda Kovid-19 olanlar aynı kısmı gidemedi amma buna karşın 2020’da resmi izin alarak Şanlıurfa dışına çıkan familya sayısı 27 bin civarındadır. Bilcümle eş fertleri karışma edildiğinde ortaya sâdır tabela 160-170 bin tarım işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’da parçalanmamış eş fertleri dahil edildiğinde hep sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Benek, Türkiye genelinde sezonluk ekincilik işçisi üstüne müşteri ve verici bölgelerin sarih ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Sunma haddinden fazla Maşrık ve Güneydoğu Rum bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri sunu çok sezonluk tarım işçisinin olduğu bölge yerine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde da olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik ekincilik işçisi düz bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Anadolu şekerpancarı, Çukurova cehre ve ayrıksı sebzeler, Ege’üstelik üzüm kabil mahsulat… Kafile veren ve düz bölgelerde hakeza aynı mobilizasyon var. Yani mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz. Kaslı ülkelerde sezonluk ekincilik işçisi mobilizasyona geçe çokça anif ve kemiksiz bir şekilde füru dahil edilmez amma Türkiye’birlikte çokça münhal ve net ayrımsız şekilde aile fertleri bütünü karışma edilir. Yani daha kapanmadan kollar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’da 5-6 milyon gönül tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezgin adına bakıldığında 2 milyona andıran ayrımsız mevsimlik ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati calip el bile Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar efdal olması beribenzer düşündürücüdür. Zira ekincilik potansiyelinin bildirme yüksek olduğu illerden biri.”

Seyyar tarım işçilerinin iş takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan tutmak üzere Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya revan turist tarım işçileri, eksiksiz yılı neredeyse memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimsel tarım işçisi göçü almazken, bu illerden Türkiye’nin dört bir yanına iştirakçi gidiyor.

Turist ekincilik işçilerinin düzentileme takvimi ise şöyle:

Ocak: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Küçük Ay: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Mersin Ağacı)

April: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-hıyar (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Gündöndü, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), kayısı, karpuz, kavun (Mersin Ağacı), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), kayısı, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve görgüsüz (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Kayısı (Malatya), hububat (Konya), sebze ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin Ağacı), süt mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, patates (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Mersin Ağacı), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kargaşa-Trabzon), üzüm (Manisa), gün çiçeği, domates (Kayseri), nohut, günebakan, soğan, şeker hastalığı pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), ayçiçeği (Bursa), sıska fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik günâşık (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), budala, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Ayçiçeği (Veca), kumpir (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, arık fasulye (Bitlis), mısır, pancar, gün çiçeği (Kütahya), Koz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), belde gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Şam Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ekim: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), güre fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), günâşık (Muş), patates (Teşrinievvel), akdarı, ayçiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Son Teşrin: Turp (Osmaniye), kırmızı gözleme (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Japon Hurması (Adıyaman)

Antrakt: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Aydınlık), marul tuhaf altı (Bilecik)