41 madencinin öldüğü ocağın kuyu vincini kuran tekaüt madenci: “Facianın olduğu akşam sabaha büyüklüğünde ağladım”

Mütekait madenci Ahmet Aldanmaz:

“1992 Kozlu faciasında cesetlere günler bilahare ulaşılabildi, Amasra’da 18 saatte çıkartıldı”

“Almanlardan öğrendiğimi hayatım süresince bilcümle uyguladım, geçmiş itimat”

ZONGULDAK – Bartın’ın Amasra ilçesinde 41 maden işçisinin hayatını kaybettiği eroin ocağının yıllar ilk ekibiyle kuyu vincini kuran tekaüt madenci Ahmet Aldanmaz, “Facianın olduğu akşam sabaha kadar ağladım” dedi. 1992 yılındaki Kozlu faciasında işçilerin donmuş bedenlerine günler sonraları ulaşılabildiğini hatırlatan Kurt, “Amasra’daki faciada çiplerin baretlerine asılmış olması işçilere tez ulaşılmasını sağladı” diyerek konuştu.

Zonguldak’ta tüvana 68 yaşındaki zor madenci Ahmet Aldanmaz, Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişik maden ocaklarında galeri küşat, kuyu vinçlerinin kurulumu kabilinden muhteşem görevlerde düzlük aldı. Amasra’da 41 beyaz zehir işçisinin hayatını kaybettiği facianın yaşandığı kuyunun vinçlerini de yıllar ilk ekibiyle alay malay kurduğunu anlatan Ahmet Kurt, kıran gecesi yaşadıklarını İhlas Marifet Ajansı’na anlattı. Amasra faciasında hayatını kaybeden maden işçilerine Allah’tan rahmet dileyen Ahmet Kurt, “Şu anda çokça iri bire bir acımız var. Geçmişe bakarsak çokça teessürat çektik. Amasra kuyusunun geçmiş başlangıcında oraya İngiliz vincini, direksiyon vincini ben ve ekibim bu arada kurduk. O kuyu önce bizim eserimizdi başlangıcı. Şu şiddetli, bilin ki çok üzüldüm. O şeb televizyona bakarak olduğum yerde ağladım. Tekmil madenci şehitlerine Allah’tan rahmet diliyorum. Ailelerine sabır diliyorum” diye konuştu.

Mühendislere davet: “Doğal Gaz sızıntısı bu bölgedeki damarlarda çoktur, ilk muayene yapın”

Zonguldak eroin havzasında çalıştığı yıllarda eroin mühendislerinin vardiyaları yerinde devralarak işini yaptığını anlatan Kurt, Almanlar’dan öğrendiği birçok beceri bilgiyi birlikte uyguladığını anlattı. Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişik beyaz zehir ocaklarından mütekait olduktan sonradan isticar usulüyle kömür çıkartan özel şirketlerde işletme müdürlüğü görevi da fail Aldanmaz, “Allah’a şükür biricik aksiyon kazası yaşamadan bugünlere geldik” diye o günleri anlattı.

Beyaz Zehir mühendislerine çağrıda bulunarak “İlk ilk arz birkaç 60 metre tetebbu yapın” diyen Kurt, şunları söyledi:

“Maden mühendisleri bizimle bu arada ocağa inerdi, bizimle bu arada giyinirlerdi. Vardiyanın ikinci mühendisi gelmeden ocaktan çıkmazlardı. Çünkü mühendis mühendise teyit ederdi işi. Herhangi Bir ahit durumunda salmak çalışanlar üzere da çokça faydalıdır. Şunu söylüyorum. Bir Nice grizular meydana geldi. Kandilli Armutçuk, Gelik, Karadon kuyu dibi daha geçmiş grizu patlamıştı. O grizu patlayan bölgeye tığ kuyu ve galeri sürdük. Almanlar bize ‘Önünü ortada olmaksızın gitmeyeceksin’ derlerdi. Önümüzü buyurmak ne demektir? Rüfeka gidecek olduğunuz galeri, sürecek olduğunuz lağımlara önce önceki bildirme beş altı 60 metre etüt yapın. Önünüzü görün. Ondan sonradan galeride işe başlayın. Kömürde bile budur. Kömürlerde intizar, açıklık, gaz sızıntısı, birikintisi cins. Sondajınızı yapın. O tetebbu deliklerinde tığ Almanlarla çalışırken ego ocakta kaynakçılık de yaptım. Ama bunu yaparken havalandırma çokça iyiydi. Buna karşın grizumetre boğazımdan düşmezdi. Muayene yapıldığı antlaşma galerilere o galerilerin deliklerinden gelen doğal gaz sızıntılarını ölçerdik. Yüzdelik 1, 2, 3, 4 ve 5’e çıktığı zaman sunu iri öfke. Yüzde 3’e çıktığı zaman geriye çekilirdik. Onun amacıyla gaz sızıntısı bizim damarlarımıza bu bölgede çoktur. Onun için işçiyi ayakta dahil olsun, galeride dahil olsun grizu kontrolü yapılmadan, önlem alınmadan çalıştırmak haddinden fazla sakıncalıdır. Önceki itimat. Inanma olduğu yerde ilçe olanaksız. Inanma olduğu yerde çoluk çocuk ağlamaz.”

Milli Himaye Kanunu’na dayanılarak 1940’ta getirilen ikinci hareket mükellefiyetiyle İkinci Acun Savaşı’nın faktör olduğu güçlüklerin aşılması amacıyla Zonguldak havzasında yaşayanlara beyaz zehir ocaklarında say zorunluluğu getirildiğini ve o devir ahit yüzü ortada olmaksızın tokmaklarla galeri açan, kömür kazan işçilerin barınma ve beslenme ihtiyacının güçlükle sağlandığı ocaklarda hayatlarını kaybettiğini belirten Aldanmaz, dedesinin yaşadıklarını anlattı. Kurt, “Zonguldak’ta 1960’lı yıllardan önce yükümlülük zamanlarında burada vaktiyle merhum dedem Kozlu’de Fransızlarla çalıştı. Bilcümle işçiyi cebren ocağa sokarlardı. Askerliğini sistem Zonguldak’ta yapardı. Bilcümle işçiyi toplarlardı. Tahakküm şartlarda yaparlardı. Lağımlar tokmak gücüyle, burguyu elle çevirerek ocaklarda galeriler sürüldü. Haddinden Fazla zor şartlarda çalıştılar. Dedem İncirharmanı’nda, bitten pireden işçiler çalışmayı yapamazlardı. Ocağa indikleri zaman kaşınırlardı. Doğal Gaz döküp yatakları yaktıklarını söylediler” dedi.

“Ocaktan suyu rezerv yanan cesetlere baretlerindeki numaralardan ulaşıldı”

1992 yılında Kozlu’dahi 263 beyaz zehir işçisinin yaşamını yitirdiği grizu patlamasında beyaz zehir ocağındaki cuşiş dolayısıyla günlerce cesetlere ulaşılamadığını hatırlatan Kurt, yanan işçilerin cesetlerine baretlerindeki numaralarından ulaşıldığını söyledi. Kurt, bahis konusu beyaz zehir kazasıyla ilgili, “Tulumbaları Kozlu’ya kurduk. Su çekildikten bilahare cesetler makbuz. Sıradan beş on cesetlerimiz kaldı. Onlar aldığı ant üstelik çürümeye dönmüştü. Familya yandığı için çıkamadılar. Tonluk vagonlar bağların arasına girdi” diye konuştu.

“Amasra’birlikte 18 saatte cesetlere ulaşıldı”

Amasra’da 18 saatlik süre içerisinde işçilerin tamamına ulaşılarak taharri ve kurtarma çalışmaların tamamlandığını anlatan Ahmet Kurt, evvelden yaşanan grizularda cesetlere çok zaman sonra ulaşılabildiğini hatırlattı. Aldanmaz, “Yükümlü vaktiyle zor şartlarda harıldamak vardı. Gündeş teknolojide tıpkı insana ulaşmak haddinden fazla yalınç. O işçilerimizin üstünde çip olmasaydı bu büyüklüğünde erken onlara ulaşamazlardı. İşçinin nerede olduğunu göremeyeceklerdi. İşte bu teknoloji. O gazı de orada görmeleri lazımdı. Bunlar uygulayım bilimi. Amasra’bile ölmüş sayısı çok ama patlamada ölülere aksetmek bile print. Kozlu kuyusunda, Karadon kuyusunda patlayan grizularda hangi büyüklüğünde ant sonra cesetler alındı. Çürümeye dönmüş. Bu uygulayım bilimi olsaydı o büyüklüğünde bekler miydi? Çiplerin baretlerine muallak olması işçilere çabuk ulaşılmasını sağladı. Herhangi Bir antlaşma için teknoloji faydalıdır. Teknolojiyi kullanacaksın” diye konuştu.

3 Mart 1992 tarihinde TTK’ya ilgili Kozlu maden ocağında meydana gelen zincirleme grizu patlamalarında 263 eroin işçisi yaşamını yitirmiş ve yerin metrelerce altında sâdır yangının taharri altına alınamaması, katlarda yaşanan göçükler nedeniyle familya yüzey açıklıklarından kapatılmıştı. 26 Mart 1992 tarihinde yeniden açılan ocak, yangının baştan alevlenmesi üzerine tekrar kapatılmıştı. Dünya madencilik tarihinin en balaban kazalarından biri olan faciada ölen işçilerden 147’sinin camit bedeni yangınlar nedeniyle eyyam sonradan gruplar halinde çıkarılabilmiş, su basılan ocakta artan sonuç 2 işçinin donmuş bedeni ise cümle 5 yıl sonradan 1997 yılının mayıs ayında çıkartılabilmişti. Tıpkısı ayrıksı grizu faciası ise 7 Mart 1983’te 103 işçinin yaşamını yitirdiği Armutçuk’taki beyaz zehir ocağında yaşanmıştı.