Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde hayat dolu Kırgız Türkleri, belediyenin verdiği destekle kurdukları ‘Kırgız Hars Çarşı’nda halı yapı geleneğini sürdürüyor. 37 yıl önceki Türkiye’da göç fail Kırgızlar, besi hayvanlarının arka bacaklarında mevcut dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘aşırılmış oyunu’ geleneğini üstelik bibi yaşatıyor.
Afganistan’ın Pamir Yaylası’ndan 37 yıl önceki göç ederek Van’ın Erciş ilçesi Ulupamir köyüne yerleşen Kırgız Türklerinden bire bir kısmı, 2018 yılında Yozgat’ın Yenifakılı ilçesine barhana etti. Yenifakılı ilçesindeki 32 ailenin fertleri bir yandan istihsal yaparak geçimlerini sağlamaya çalışırlarken bir yandan bile geleneklerini yaşatmak üzere savaş veriyor.
Yenifakılı Belediyesi’nin verdiği bindi ile Yenifakılı Kırgız Türkleri Firez ve Yardımlaşma Derneği öncülüğünde hazırlanan proje kapsamında; dikiş, at eyeri, mesh ayakkabı, halı tekstil üzere ürünlerin üretilmesi ve sosyal faaliyetlerin yapılabilmesi üzere ‘Kırgız Hars Çarşısı’ kuruldu. Tesisteki halı tezgahlarında dokumacılık geleneği sürdürülmeye çalışılırken zihayat kızlara müteveccih tekstil kursu açıldı. İlçede ruhlu Kırgız Türkleri, oluşturdukları alanda, besi hayvanlarının art bacaklarında kâin dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘aşık oyunu’ geleneğini sürdürüp spor yapıyor.
“HEM ÖĞRETİP HEM ÜRETİYORUZ”
Yenifakılı Kırgızlar Içtimai Teavün Derneği Başkanı Gencekul Timur, “Yenifakılı’de eğleşme etmekteyiz. Burada 35 Kırgız familya Türkiye’ye giriş yaptık. Burada şu zaman halı kursumuzda hem üretime katkı tedarik etmek hem dernekevi bozuk halılarımızı gençlerimize öğreterek üretime ve karı bütçesine destek amacıyla bu halı kursunu işlemekteyiz. Şu an 10 tezgahımız var, 30 lime kapasitemiz var. Halk Eğitim ve cemiyet olarak kolektif zindelik başlattık” dedi.
Yenifakılı Halk Yetişek Merkezi’nde vazifeli idareci belletici Hatice Bildirici bile “Kusurumuzda yün halı yapıyoruz, Isparta halısı yapıyoruz, sağlık kaynağı olsun diye niteleyerek öğretiyoruz. Türk dokumacılığını hayata geçiriyoruz. Dirimsel kaynağı olarak hem üretimde bulunuyorlar hem da halı öğreniyorlar. Özel şirketler bize temas şeyini temin ediliyor, el emeklerini veriyor” diyerek konuştu.
AŞIK OYUNU GELENEĞİ SÜRDÜRÜLÜYOR
Kırgız Türkleri ortada büyük rabıta gören aşırma oyunu, besi hayvanlarının diz kısmında kâin dört yüze cemaat kare şeklinde kemikle oynanıyor. Tarihi aynı Türk oyunu olan aşırılmış oyununda intihal kemikleri, yere çizilen tıpkısı dairenin ortasına diziliyor. Elan sonra oyuncular, içine mermi dolgulu, ‘enek’ adını verdikleri, kocabaş hayvanların diz kısmından çıkardıkları kemiklerle rakibin kat içine bıraktığı kemikleri hedef alarak atış yapıyor. Aşıklardan bire bir veya birkaçını kat dışına çıkarmaya çalışan atıcılar, daireden dışarı çıkan aşıkların sahibi oluyor. Dışarı çıkaramama yahut ıska mürur durumunda ise oyun sırası farklı oyuncuya geçiyor.
“BİZİM ESKİ ATALARIMIZIN, BABALARIMIZIN OYNADIĞI OYUN”
Atalarından kalma oyunu Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde bile sürdürmeye çalıştıklarına vurgu yapan Gencekul Timur, şunları söyledi:
“Burada aşık oyunu oynanıyor. Bizim atalarımızın, babalarımızın oynadığı baziçe. Bir Vakitler savaş taktiği olarak kullanıyorlarmış. Ondan sonradan cebe falanca icat olduktan sonra bunu baziçe şekline çevirmişler. Bu, tıpkı futbol takımı kabil, futbol maçı kadar iki bando şeklinde oynanıyor ve 9 kabil oynama şekli vardır. Bunu oynayan şahıslar, bedeniyle, vücudunun rastgele tarafı hareket ettiği için spor yapmış oluyorlar. Kültürümüzü devam ettiriyoruz. Yani oynama şeklimizi devam ettiriyoruz. Bunlar, kemiklerden oluyor. Bire Bir zamanda süs eşyası namına arabalara, evlere süs olarak armağan şeklinde dahi üretim yapılıyor. Bir zamanda baziçe şeklinde dahi oynanıyor yani.”
