EMRE ILIKAN/ABDULLAH SÖYLEMEZ – Şark illerinde sofraların vazgeçilmezlerinden “keledoş”un sahiplenilmesi üstüne Van ve Veca ortada rekabet yaşanıyor.

Yaz aylarında yayla ve dağların eteklerinden toplanan akpancar, al deri, nohut, yeşil mercimek, kumpir, soğan, sarımsak, aşurelik buğday, salça, sadeyağ, çökeleğin güneşte kurutulmasıyla elde edilen “kurut” ve bahar karışımlarıyla hazırlanan keledoş, değişik lokma şekliyle dolay halkının en aşkın tükettiği yemekler ortada bulunuyor.

Kemirmek amacıyla başlangıçta haşlanan nohut, akpancar, yasmık, buğday, patates, tereyağında kavrulan soğan ve etle bir müddet pişiriliyor.

Ardından ezilerek ayran kıvamına getirilen kurut, tencereye eklenerek ocağa bırakılıyor. Yaklaşık aynı saat pişirildikten sonra hazır hale gelen kemirmek, tereyağında kavrulan türap biber, salça ve sarımsak sosuyla servis ediliyor.

Yapımı zor olmasına karşın yörede asırlardır özel günlerde ve hele şita aylarında sofralardan yarım olmayan keledoş, 8 Kasım 2017’birlikte Van Ticaret ve Uran Odasının (TSO) girişimleriyle Türk Patent ve Işaret Kurumunca coğrafi işaretle tescillendi.

Balkı Belediye Başkanı Müddeiumumi Sayan bile bir süre geçmiş toplumsal iletişim araçları hesabından yaptığı paylaşımda, yemeğin Veca’evet ilişkin olduğunu belirterek, bununla ilgili sormaca başlatmıştı. İki el beyninde şekerli rekabetin yaşandığı haz, bölgedeki bir nice kentte severek tüketiliyor.

Besleyici özelliğiyle yörede sofraların vazgeçilmezleri ortada yer düz keledoş, Van ve Dert’da değişik lokma tatlısı şekilleriyle sofralarda yerini alıyor. Bazıları tabaklara doğradıkları tandır ekmeğinin üzerinde, bazıları üstelik ekmeksiz olarak servis ediyor.

“Keledoş, Van’a katışıksız dernekevi benzeri yemektir”

Van TSO Başkanı Necdet Züht, AA muhabirine, tarihi belgelerin 19. yüzyılın esasen bu yana keledoşun Van’birlikte yapıldığına meni ettiğini söyledi.

Van’ın tarihi İpek Yolu güzergahı üzerinde bulunması nedeniyle yolcuların konakladığı mekanlara aile sahipliği yaptığını anlatan Züht, “Yemeğinin coğrafi meni belgesini 8 Teşrinisani 2017’birlikte aldık. Şeflerimizden biri Pakistan’bile planlı uluslararası kemirmek yarışmasında yaptığı keledoşla kızıl madalya kazandı. Bu yemeğin ağdalanmış tıpkısı bakliyat bileşeni var. Seçme bakliyat kişi tenceresinde ayrı haşlanır, elan sonradan bunlar birleştirilir. Canlı ailelerin elzem yemeklerinden biri. Genelde kış mevsiminde tüketilir.” dedi.

Başka şehirlerin ara sıra yemeğin kendilerine ait olduğu yönünde iddialarda bulunduğunu belirten Takva, şunları kaydetti:

“Tek site temiz bire bir demografiye eş değil. Söz Gelişi Balkı’nın adı geçiyor. Şu dakika Van’üstelik Ağrılılar, Hakkarililer dahi yaşıyor. Onların da bu konuda kendi spesiyallerini dolay plana çıkarma gibi çabaları var. Varsa fark edici özellikleri tabiatıyla coğrafi işaret tescilline başvurabilirler. İlimiz vakit kaybetmeden Vanlıların yaşadığı ayrımsız site değil, bura kozmopolit tıpkı site. Van, zaman süresince ensesi kalın aynı büzük kültürüne cemaat ergin. Bu bağlamda keledoş, Van’a has lokal ayrımsız yemektir. Tarihi kaynaklarda meydan düzlük Van’a ilgili yöresel ürünleri tescilleme çabası içindeyiz. Sofralarımızın vazgeçilmezi keledoş, 2017’den bu yana hem millî hem uluslararası alanda markalaşarak dürü aldı. daha çok üstelik Van sofralarının vazgeçilmez yemeklerinden biri adına kalmaya bitmeme edecektir.”

“Acun birinciliğini kazandık”

Pakistan’da 2019’da planlı “Arsıulusal Gastronomi Festivali Kemirmek Yarışması”nda keledoş ile bir numara olarak altın madalya kazanan aşevi Sinan Pulat ise bu yemeği dünyaya lanse etmek istediğini söyledi.

Coğrafi işaretli ürünlerin kendileri amacıyla yetişkin olduğunu ifade eden Pulat, “Pakistan’daki yarışmada yemeğimiz çok beğenildi, dünya birinciliğini kazandık ve bahtiyar olduk. İlimizde keledoş, 3-4 farklı şekilde yapılıyor. Bu, bizim mutfak zenginliğimizdir.” dedi.

“Ne yaparlarsa yapsınlar keledoş Ağrı’nındır”

Dert Belediye Reisi Müddeiumumi Sayan ise bölgenin çarkıt yemeklerinden keledoşun bu coğrafyada her ahit olduğunu rapor etti.

“Vanlı kardeşlerim namuslu kendisine ‘Bizim yemeklerin içerisinde keledoş birlikte var.’ diyor. Tığ de diyoruz ki keledoş bizimdir. Tarihi derinliklere indiğimizde Ağrı’evet ilgilendiren olduğunu cümle bilecektir.” diyen Sayan, içindeki ürünlerden yapılışına büyüklüğünde hep aşamalar incelendiğinde yemeğin Veca’ya ilgili olduğunu herkesin göreceğini söyledi.

Keledoş festivali düzenleyeceklerini belirten Sayan, şöyle konuştu:

“Gelsinler görsünler, antrparantez konkur yapalım. Hangisi daha iyi yapmışsa oranın olsun. Vanlı kardeşlerim, Bitlisli kardeşlerim ve bambaşka yerdeki kardeşlerimiz gelsinler, kazanlarda keledoş yapalım ve hangisi birinci olursa o bölgeye ilişkin olsun. Ne yaparlarsa yapsınlar keledoş Balkı’nındır. Bununla ilgilendiren toplumsal medyada anket yaptık. Yüzde 64 Balkı dediler. Sonra Van buna itiraz etti. Özlük içtimai medya hesapları soruşturma yaptı. Bu nöbet Dert yüzdelik 65, Van yüzdelik 35 bundan sonra, antrparantez ben dedim kim ikinci plakamız oldu. 04 trafik plakamız, 65 de keledoş plakamız. Balkı’nın bilcümle evlerinde ve sofralarında bu yemeğin izi, yeri, tabağı ve kazanı vardır. Tarihimizde ve kültürümüzde çokça koskocaman bire bir yere sahiptir. Birileri, ‘Biz coğrafi işaretini aldık.’ diyor, alabilirsiniz amma arı, sahici ve bütün özellikleriyle yapılan keledoşun asıl yurdu Ağrı’dır.”

“En sevdiğimiz aşındırmak”

ev hanımı Komütatör Oğur de keledoşun yapımını annesi ile büyüklerinden öğrendiğini belirtti.

Keledoşu tafsilatlı yıllardır yaptığını anlatan Oğur, şunları söyledi:

“Yemekte isteğe göre kırmızı deri ya da beyaz zehir vücut ile çükündür, kumpir, nohut, yeşil yasmık, dernekevi bitkiler bulunuyor. İlkbaharda dağlarda topladığımız bitkileri kurutup kışın yemeğe katıyoruz. Sunma sevdiğimiz kemirmek. Van’ı bilmiyorum amma Balkı’üstelik arz çarkıt yemeklerimizden. Tandır ekmeğini tabaklara doğrayıp konusunda üstelik keledoş ve ardından tereyağlı sosu döküp yiyoruz. Nemli kadınlar çokça güzel yapıyor. Tığ dahi onlardan öğrendik. Bizden sonradan dahi gelinler ve kızlar öğrensin. Bu yemeği özlüyoruz ve ayda bir yapıyoruz.”

Fatma Pozitif, keledoşun alelhusus kışın cıvıl cıvıl ailelerde çok tüketildiğini ve tafsilatlı müddet tok terviç özelliğine erbap olduğunu dile getirdi.